ریچارد الفمن[۱] ۲۳ ساله که در سال ۱۹۷۲ به اندازه کافی در تئاتر تجربه کسب کرده، تصمیم می‌گیرد تا از پاریس به لس آنجلس برگردد و در آنجا یک بند تئاتر موزیکال به نام The Mystic Knights of the Oingo Boingo را بنا ‎می‌کند.

به گفته خود الفمن این بند شباهت زیادی به کمدیا دلآرته دارد. بنابراین همان مقدار که موسیقی در این بند ارزشمند است، پرفورمنس نیز به همان مقدار و گاهی بیشتر در آن ارزش دارد. به همین دلیل است که با مرور زمان، الفمن بیشتر و بیشتر به سینما، جایگاهی که هفت هنر در آن جمع شده‌اند، علاقه‌مند می‌شود و سعی می‌کند که فیلمی با سبک و مضامین بند خودش بسازد. او حتی برای این آرمانش بعد از ساخت فیلم، از بند جدا می‌شود و مدیریتش را به برادرش، دنی الفمن [۲] می‌سپارد.

بنابراین همانطور که مشخص است اکثر عوامل منطقه ممنوعه[۳] را اعضای بند الفمن تشکیل می‌دهد. همچون برادرش دنی الفمن، متیو برایت[۴] و دیگر اعضای بند. الفمن حتی از همسر خود یعنی ماری پاسکال الفمن[۵] نیز به عنوان نقش اصلی استفاده می‌کند اما این پروژه خالی از هنرمندان خوش ذوق دیگر نیست. هنرمندانی همچون اروه ویلشز[۶] بازیگر سری فیلم‌های جیمز باند، سوزان تایرل[۷] و ویوا[۸] که این دو از بازیگران کلیدی کارگاه هنری Factory اندی وارهول هستند و همچنین ادای دینی هستند به جنبشی که او در صنعت فیلم‌سازی، به نام کیچ به راه انداخت.

در ابتدا قرار بود که الفمن تنها ماجرای خانواده را با یک دوربین ۱۶ میلی‌متری فیلم‌برداری کند اما در حین و بعد فیلم‌برداری، یکی از اعضای بند و بازیگر نقش اسکوئیز[۹] یعنی متیو برایت در بسط دادن فیلم‌نامه به او کمک می‌کند؛ سپس ماجراهای دیگری نیز به فیلم اضافه می‌شود. بنابراین الفمن ناچار می‎شود داستان جدید را دوباره فیلم‌برداری کند. او و همسرش، ماری پاسکال تصمیم می‌گیرند خانه‌شان را بفروشند و این بار با دوربین ۳۵ میلی‌متری پروژه را دوباره فیلم‌برداری ‌کنند. نکته جالب ماجرا این است که تنها دو سکانس از فیلم‌برداری سری اول در کات نهایی استفاده شده است.

متیو برایت نیز که تا آن زمان اولین فیلم‌نامه‌نویسی‌اش را تجربه می‌کرد، بعدها به هالیوود رفت و فیلم‌هایی به سبک و سیاق خودش ساخت که در آن با ستارگانی همچون گری اولدمن[۱۰]، متیو مک کانهی[۱۱]، وینست گالو[۱۲] همکاری داشت. از فیلم‌های قابل دفاع او نیز می‌شود به آزاد راه[۱۳] اشاره کرد که محبوبیتش باعث شد دنباله‌ای هم به همراه داشته باشد.

دنی الفمن نیز بعد از این پروژه راهش به پروژه‌های بزرگتر هموار شد. از عمده‌ترین آن می‌شود به همکاری طولانی مدت او در موسیقی متن در آثار تیم برتون[۱۴] اشاره کرد.

فیلم منطقه ممنوعه بنا به موضوع و کیفیت ساختش به پخش فیلم‌های نیمه شب راه یافت و نقدهای مثبتی دریافت کرد طوری که الفمن به فکر بسط دادن این دنیا با دنباله‌های دیگر افتاد. بنابراین حق انحصاری فیلم را به نام خود کرد و سال‌ها برای ادامه دادن این مجموعه برنامه‌ریزی و تلاش کرد تا این‌که بالاخره در سال ۲۰۱۹ بعد از نزدیک چهار دهه، فیلم Aliens, Clowns and Geeks که به نوعی دنباله منطقه ممنوعه محسوب می‌شود را ساخت اما این اثر مانند فیلم اصلی دیده نشد و تمام آرمان‌های الفمن نیز برای خلق دوباره این مجموعه از بین رفت.

از آنجایی که الفمن هرگز به مدرسه فیلم‌سازی نرفته طبیعی است که به جای خلاقیت و ساخت یک فیلم ساختارمند از سبک‌های مختلف تاثیر گرفته باشد. از بارزترین این سبک‌ها می‌شود به فضای اکسپرسیونیستی آلمان اشاره کرد: نقاشی روی دیوارهای استودیو، گریم‌ها و اکت‌های اغراق‌آمیز و میزانسنی با کنتراست بالا که اجرای این میزانسن بر عهده همسرش، ماری پاسکال الفمن بود.

او حتی از انیمیشن‌های مکس فلایشر[۱۵] نیز الهام مستقیم گرفت طوری که مخاطب با دیدن اولین فریم‌های انیمیشن، به سرعت به یاد سریال بتی بوپ[۱۶] می‌افتد. غیر از این، او از میان پرده‌هایی استفاده کرده که یادآور فیلم‌های صامت است. همچنین فضای موزیکال فیلم می‌تواند به نوعی تحت تاثیر موزیکال‌های برادوی[۱۷] و تئاتر وست اند لندن[۱۸] در دهه ۷۰ باشد.

اما الفمن نه تنها در ساختار بلکه در روایت نیز نتوانست اورجینال عمل کند. داستان مانند بسیاری از فیلم‌ها، نسخه دیگری از آلیس در سرزمین عجایب و جادوگر شهر اُز است. دختری ترغیب می‌شود از دنیای کسالت‌بار خود فرار کند و از طریق دروازه‌ای به دنیای دیگری قدم می‌گذارد. در دنیای آلیس، کارت‌های بازی ورق یکی از اِلمان‌های دنیای جادویی را تشکیل می‌دادند اما در منطقه ممنوعه این نقش را تاس‌ها بر عهده دارند!

در مورد شخصیت‌های داستان نیز این کلیشه‌ها صدق می‌کند. در توصیف خانواده می‌شود گفت شاهد یک خانواده متوسط آمریکایی هستیم که به تازگی دختری از خارج به آن‌ها اضافه شده و آن هم از چه کشوری می‌تواند باشد جز فرانسه!

یک برادر بزرگتر هم در خانواده وجود دارد که بی‌عرضه است و طبق هر کلیشه‌ای باید راهنمای برادر کوچکتر بی‌مغز اما قلچماق‌اش باشد! و طبعا این خانواده نیز توسط مادر پیر اداره می‌شود و پدری هم هست که بی‌حس خودش را در دنیای کار غرق کرده است.

بعد ششم همچون برزخی بی‌برگشت است. ملکه شروری در آن وجود دارد که با شخصیت اصلی داستان به تقابل می‌پردازد.

الفمن در دغدغه‌های فیلم نیز همین مقدار سطحی رفتار می‌کند: مشکل در نظام خانواده و سیستم آموزش پرورش، سرمایه‌داری و برده‌داری مدرن و دیگر دغدغه‌هایی که در سطح باقی می‌ماند و هرگز جز اشاره‌ای جزئی به آن پرداخت بیشتری نمی‌شود.

برخلاف اکثر داستان‌ها که شخصیت اصلی ارزش دنیای خودش را درک می‌کند و سعی می‌کند به دنیای خود برگردد، در منطقه ممنوعه شخصیت‌ها تصمیم می‌گیرند در آن دنیای مخوف باقی بمانند!

همانطور که فیلم از بدیهی‌ترین و پیش‌پاافتاده‌ترین کلیشه‌ها استفاده می‌کند و به راحتی می‌توان پایانش را حدس زد، اما آنقدر این کلیشه‌ها پر انرژی و با کاربردی دقیق استفاده شده‌اند و طنز آمیخته با وقایع نیز به همان اندازه شیرین است که ۷۶ دقیقه فیلم با حس مفرحی به اتمام می‌رسد.

از طنزهای فیلم می‌شود از کلاس درسی نام برد که  شخصیت‌های سیاسی بسیاری من جمله هیتلر در آن حضور دارند یا می‌شود به بانکداری در بعد ششم  اشاره کرد که یک یهودی طماع مدیرش است!

اما جالب‌ترین آن شاید صحنه‌ای باشد که در آن مردان بسیاری در یک سلول زندانی هستند و زمانی که یک دختر را در سلول می‌اندازند، همگی به او هجوم می‌آورند و به صورت وحشیانه‌ای به دختر تجاوز می‌کنند. سپس او را به درون حفره‌ای که ته آن نیزه‌های ایستا قرار دارد می‌اندازند اما ناگهان انگار بعد از آن پشیمان شده، متناوبا سجده می‌کنند و با شعار یا خمینی درخواست توبه دارند!

در آخر باید اذعان داشت که فیلم یکی از فیلم‌های برجسته و با سبک بصری خاص از سری فیلم‌های کم بودجه استودیویی یا بی مووی است که مانند فیلم‌های هم رده خودش موضوعات روابط جنسی، فساد، خشونت، جهان فانتزی و غیره به وفور در آن یافت می‌شود. فیلم‌ساز انتظاراتی را که می‌شود از چنین اثری داشت را برآورده ساخته و همچنین فیلم تبدیل به سکوی پرتابی برای بسیاری از عواملش می‌شود.

پی‌نوشت:

[۱] Richard Elfman

[۲] Danny Elfman

[۳] (Forbidden zone (1980

[۴] Mathew Bright

[۵] Marie-Pascale Elfman

[۶] Hervé Villechaize

[۷] Susan Tyrrell

[۸] Viva

[۹] Squeezit

[۱۰] Gary Oldman

[۱۱] Matthew McConaughey

[۱۲] Vincent Gallo

[۱۳] (Freeway (1996

[۱۴] Tim Burton

[۱۵] Max Fleischer

[۱۶] Betty Boop

[۱۷] Broadway Theatre

[۱۸] West End of London