مواجه با قهرمانان عصیان­گر به دلیل تنشی که در ذات رفتارهایشان وجود دارد و تحریک حواس مخاطب همواره جالب توجه بوده و از همان ابتدای مسیر مخاطب را شیفته خود می­‌کند. این اتفاقی است که در فیلم چگونه یک خط لوله را منفجر کنیم[۱] رخ می­‌دهد. مخاطب از همان ابتدا با شخصیت­‌هایی آشنا می­‌شود که عصیان کرده و برای رسیدن به آنچه که خواسته‌­شان است دست به اقدامات خرابکارانه می‌­زنند تا با این کار توجهات را به خود معطوف کنند. ذهن مخاطب درگیر این موضوع نمی‌­شود که شخصیت­‌های فیلم مشغول چه کاری هستند و چه نیتی دارند؛ چرا که عنوان فیلم، خواسته قهرمانان را از همان ابتدا لو می‌­دهد. شخصیت­‌های فیلم دور هم جمع شده‌­اند تا یک خط لوله را منفجر کنند!

چگونه یک خط لوله را منفجر کنیم اقتباسی است از کتابی به همین نام نوشته آندریاس مالم که در نمایی از فیلم این کتاب در دست یکی از شخصیت­‌های فیلم هم دیده می‌­شود. کتاب مجموعه‌­ای است غیرداستانی که در آن تاریخچه جنبش‌­های عدالت اجتماعی بررسی می­‌شود و از تخریب اموال به عنوان یک تاکتیک معتبر در پیگیری عدالت زیست‌محیطی بحث می‌­کند. این موضوع خط اصلی فیلم را شکل می‌­دهد که در آن گروهی با تخریب اموال -که در اینجا یک خط لوله نفت مد نظر است- در پی اعتراض کردن و تحقق آرمان‌­های خود هستند.

فیلم بدون مقدمه­‌چینی آغاز می‌­شود. در همان دقایق ابتدایی شخصیت‌های اصلی فیلم تا حدودی به مخاطب شناسانده و هدف آن­‌ها مشخص می‌­شود اما مساله اصلی که همانا دلیل انجام این اقدام خرابکارانه است تا مدتی بر مخاطب پوشیده می­‌ماند. روابط علت و معلولی شکل گرفته در روند فیلم‌نامه با فلش­‌بک‌­های انجام شده نمایان می‌­شود. مخاطب با فلش‌­بک­‌هایی که در زمان­ه‌ای مختلفی از فیلم انجام می‌­پذیرد با دلیل این اقدام توسط این گروه آشنا می‌­شود. فلش‌­بک‌­هایی که به طور ناگهانی سکانسی را در اوجش قطع کرده و مخاطب را به گذشته می­‌برد و در هربار اجرا، داستان یکی از شخصیت‌­ها را روایت می‌­کند. در واقع شخصیت‌­ها، اهداف و دلایل اقدامات آن‌­ها و تمام اطلاعات مربوط به شخصیت‌­ها به مرور و سر فرصت به مخاطب داده می‌­شود.

مخاطب در چگونه یک خط لوله را منفجر کنیم تنها با یک قهرمان مواجه نیست؛ بلکه فیلم گروهی از قهرمانان را به تصویر می‌­کشد که همه‌ی آن‌­ها سهم برابری از نگاه مخاطب را به خود اختصاص می‌­دهند؛ تمرکز روی شخص به خصوصی نیست، همدلی برای شخصیتی بیش از دیگری نیست و از آنجایی که گروه قهرمانان به دنبال تحقق هدفی واحد هستند به یک اندازه برای سرانجام تک‌­تک آن‌­ها نگرانی ایجاد می‌­شود.

فیلم تمام ویژگی­‌های یک تریلر را داراست. مخاطب در فیلم با یک ماجراجویی روبه‌­روست که در آن هیجان به اوج خودش می­‌رسد. فیلم به خوبی توانسته مرحله به مرحله تنش را بالا ببرد؛ دلهره و اضطراب را به درستی به مخاطب منتقل کند و با این ترفندها یقه او را بچسبد و تا انتها رهایش نکند. مهم­‌ترین ویژگی یک فیلم تریلر ایجاد تعلیق در روند فیلم است؛ اصلی که در چگونه یک خط لوله را منفجر کنیم به خوبی رعایت شده ­است. در جای‌جای فیلم مخاطب با این احساس تعلیق مواجه می‌­شود و البته فیلم‌­ساز با ترفندهایی توانسته بر شدت این ماجرا بیافزاید.

خصیصه درخشان فیلم شاید بیش از هرچیزی مربوط به تدوین آن باشد. قطع شدن فیلم در سکانس‌­هایی که مخاطب در آن هرلحظه منتظر اتفاقی است و آرام کردن تنش موجود در فیلم با فلش‌­بک و روایت داستان‌­هایی از گذشته، از آن ترفندهایی است که به درستی توانسته تعلیق ایجاد کند و مخاطب را تشنه‌ی دیدن ادامه فیلم نگه دارد. فیلم به واسطه تدوین دقیقی که دارد از ریتم نمی‌­افتد. موسیقی متن، دیگر ویژگی درخشان فیلم است که در ایجاد تعلیق به درستی کمک کرده ­است. موسیقی‌­های متن دلهره‌­آوری که به کمک صحنه­‌ها آمده تا بتواند دلهره و اضطرابی را که مخاطب در حال تجربه آن است به اوج خود برساند. لوکیشن فیلم که صحراهای پهناور و خشک و بی‌آب‌وعلف تگزاس انتخاب شده و به نوعی یادآور فیلم‌­های وسترن است؛ به یاری فیلم آمده تا آن حس اضطراب و دلهره شفاف‌­تر منتقل شود. از سوی دیگر، دوربین کاملا در خدمت شخصیت‌هاست و با تعقیب کردن و نزدیک شدن به آن‌­ها و نمایش کلوزآپ از چهره‌­­هایشان بدون آن­که نیاز به گزافه‌­گویی باشد آن حس ترس، هیجان و آشفتگی شخصیت‌­ها را به راحتی هویدا می­‌کند.

تا به اینجای کار با فیلمی طرف هستیم که به خوبی قواعد ژانری را رعایت می­‌کند، فیلم‌برداری درخشانی دارد، از لوکیشن نهایت را استفاده را می‌­­برد، تدوین دقیقی دارد، موسیقی متن را به خوبی روی اثر نشانده و از طرف دیگر بازی یک­دست و درستی را از گروه بازیگری شاهد هستیم. با تمام این‌­ها چیزی در این فیلم لنگ می‌­زند که باعث می­‌شود نتوان به آن عنوان درجه یک داد و یا از آن به عنوان فیلمی ماندگار که تا سال‌­­ها در یاد مخاطب خواهد ماند نام برد. اشکال اساسی در فیلم مربوط به طراحی شخصیت­‌هاست. همان­طور که پیش از این نیز گفته ­شد در فیلم با یک گروه از قهرمانان مواجه هستیم؛ به طور دقیق‌­تر هشت نفر. هشت شخصیت در فیلم وجود دارند که برای تحقق هدفی واحد گردهم جمع شده‌­اند. شخصیت­‌هایی که کاملا خطی طراحی شده‌­اند و در طول داستان هرگز عمق پیدا نمی‌­کنند. مخاطب با شخصیت‌­هایی روبه‌­روست که چیز زیادی از آن­‌ها نمی­‌داند و آنچه که در طول فیلم درباره آن‌­ها بر مخاطب آشکار می‌­شود آن ­قدر جان­دار و قوی نیست تا مخاطب را سمپات شخصیت‌­ها قرار دهد. سختی­‌ها و مرارت‌­هایی که هر کدام از شخصیت‌ها کشیده‌­اند تا به این نقطه از عصیان­گری برسند به درستی نمایش داده نمی‌­شوند؛ به همین دلیل با شخصیت‌­ها همذات‌پنداری نمی‌­شود، همدلی با آن‌­ها صورت نمی‌­گیرد و در نهایت امر مخاطب با گروهی از شخصیت‌­ها همراه می‌­شود که نه دوست‌شان دارد، نه درکشان می‌­کند و اگرچه گاهی به واسطه ویژگی‌­های فنی فیلم دچار هیجان و اضطراب می‌­شود؛ اما در نهایت برد و باخت قهرمانان برایشان علی‌­السویه است؛ نه با پیروزی‌شان آن­چنان شادمان می­‌شوند و نه با شکستشان درهم می‌­ریزد.

فیلم کاملا دغدغه محیط زیستی دارد و قرار است نسبت به فجایع زیست‌محیطی و اقلیمی، گرمای زمین، آسیب‌­های محیط‌­های پالایشگاهی و شیمیایی هشدار دهد اما از طرح این مسائل به سرعت می‌­گذرد و نگاهی عمیق به موضوعات مطروحه ندارد؛ در نتیجه آن حس ترس ناشی از وقوع فجایع اقلیمی به مخاطب منتقل نمی‌­شود و فیلم در رسالت خود که آگاهی‌بخشی است ناکام می‌­ماند. از سویی دیگر فیلم در زیر متن خودش نقدی دارد به ناکارآمدی سیستم‌­های مربوطه در حل مشکلات و کند بودن اقدامات زیست‌­محیطی. عواملی که در فیلم قهرمانان را به سمت اقدامات رادیکال سوق می‌­دهد و باعث خشم کنترل‌ناپذیر نسلی جوان و سرکش می­‌شود اما ناکارآمدی و ناکافی بودن سیستم‌­های دفاع از محیط زیست در طول فیلم نمایش داده نمی‌­شود و چون زمینه‌­چینی درستی صورت نمی‌_­­­پذیرد؛ اقدامات سرکشانه و خرابکارانه گروه در طول فیلم درک نمی‌­شود. آنچه که فیلم‌ساز قصد بیانش را داشته با آن­چه که نمایش می‌­دهد تفاوتی چشم­گیر دارد؛ بیشتر این­طور به نظر می‌­رسد که چند جوان دور هم جمع شده‌­اند تا هیجانات و خشم‌شان را به وسیله اقدامی خرابکارانه تخلیه کنند بدون آن­که دغدغه خاصی داشته‌ باشند!

بنیادی­ترین سوالی که بعد از تماشای فیلم به ذهن می‌­رسد این سوال است که آیا هدف وسیله را توجیه می‌­کند؟ آیا می‌­توان برای رسیدن به خواسته‌­ای مشروع و تحقق هدفی والا و برای نمایش اعتراضی به حق دست به اقدامات خشونت‌­آمیز و یا خرابکارانه زد؟ در سکانسی از فیلم زمانی که تمام شخصیت‌ها جمع شده‌­اند بین خودشان این سوال مطرح می‌­شود که آیا کاری که قرار است انجام دهند اقدامی تروریستی محسوب می‌­شود و یا خیر؟ نگرانی­‌هایی بعد از اکران فیلم به وجود آمده که دقیقا به همین موضوع برمی­‌گردد. این فیلم حالا می‌­تواند به طور ناخودآگاه مروج اقدامات رادیکال و اعمال خرابکارانه در حوزه زیست‌محیطی باشد. فیلم اگرچه سعی می­‌کند قضاوتی در این زمینه نداشته باشد اما عملا با پایان‌­بندی که انتخاب می‌­کند موضع خود را مشخص کرده‌­است. در پایان این­طور دیده می‌­شود که این گروه تکثیر شده و افراد دیگری در حال ادامه دادن راه آن­‌ها هستند.

پی‌نوشت:

[۱] (How to Blow Up a Pipeline (2022